سوشیال میدیا و خوە کوشتن بوویە دیاردەیەکا بەربەلاڤ و چاڤلێکرن

رێژەیا خوە کوشتنێ د ڤان هەیڤێن دویماهیێ دا بەرەڤ زێدە بوونێ ڤە چوویە تایبەت د ناڤ گەنجێن ئاوارە دا ل کەمپان دا، سەختیا ژیانێ و هەبوونا ئاریشێن دەروونی ژ فاکتەرێن بەرچاڤن د زێدەبوونا ڤێ دیاردێ. بو زانینا رێژە و هژمار و ئەگەر و ئاستێ تەمەنێن وان گەنجێن خوە دکوژن مە چەندین پرسیار ژ پسپورێن جودا جودا کرن :
ادیبە سیتو جتو بەرپرسا ئەنجومەنێ شنگال یێ ئێکەتیا ئافرەتێن کوردستانێ :
 دەربارەی چەند پرسیارێن مە ب ڤی شێوەیی ئاخفت ، چ ئامارێن دروست و تێر و تەسەل ل بەردەست نینن دا کو ئەم ب تەمامی هژمارا خوە کوشتنێ بزانین و ئەگەرێن زێدەبوونا دیاردا خوە کوشتنێ ڤەدگەڕن بو ڕەوشا کەمپان و ڕەوشا ساخلەمیێ و چ کەسێن پسپورێن دەڕوونناس د ناڤ کەمپان دا نینن ، هەروەسا ئەڤە پتر ژ شەش سالەیە د ناڤ خیڤەتێن بچویك دا خێزان دژین و ئەڤە ژی بوویە ئەگەرێ تێکچوونا دەڕوونێ گەنجان. ژ لایێ دی ڤە پشتی بەلاڤبوونا کورونایێ گەلەك کەس مانە بێکار و مانا ل مال ڤە بوو فاکتەرەك نەرێنی ل سەر گەنجان و د ئەنجامدا بارێ دەروونی تێكچوویە. هەروەسا بکار ئینانا سوشیال میدیایێ ب نەرێنی و پویتە پێنەدانا خێزانا بو گەنجان ژ ئەگەرێن دی نە. تێگەهشتنا خێزانێ خالەك گرنگە پێتڤی بەحس کرنێ بو نەهێلانا دیاردا خوە کوشتنێ و هەرچەندە ل کەمپان هندەك جارا کەسانێن پسپور دچن سەرەدانا ئاوارەیان بەلێ کاتی یە و چ ئەنجامێن کاریگەر نابن . سەبارەت ئەنجامدانا تاوانا دژی ڤان گەنجێن خوە دکوژن کو رێژا تەمەنێ وان دناڤبەرا ١٢ تا ٢٠ سالی دانە دیار نینە و مە چ پێزانین ل سەر نینن.
جمال رشو حموکا ب ڤی ڕەنگی بەرسڤ ل سەر پرسیارێن مە دا:
بێ گومان رێژا خۆ کوشتنێ زێدە بوویە ب دیتنا ئەم ل چڤاکێ خۆ دنێرن  لێ مە چ ئامارێن دورست  بەر دەست نینن.گەلەك ئەگەر ھنا ئەڤ دیاردە زێدە بوونا ل چڤاكێ مەدا بو نموونە ، نەخوشیێن دەرەونی ، ئاریشێن چڤاکی و سوشیال میدیا و بێ کاری و رەوشا ئابوری .ل خالا دەستپێکێ ژی مە دیار کر کو ئامارەکا دورست ل بەر دەست نینە لێ کو خویاییە ئەو کەسێن خۆ دکوژن پتر رەگەزێن مێ نە و د تەمەنێ ۱٤ سالیێ تە ۲٤ سالیێدانە ئانکو ئەم بێژن قۆناغا سنێلا داینە . ئەم ب دروستاهی تشتەکی نەشێن بێژن لێ چێدبیت ب هندەك رێکێن جیاواز توند و تیژی بەرامبەرا وان هاتبێ کرن نموونە ب رێکا سۆشیال میدیا. پسپۆر و شارەزایێن دەروونی ل ناڤ کەمپان دا هەنە لێ پتریا وان نا ب سەر جهەکی ڤەنە لێ هندەک دناڤ رێکخراوان هەینە لێ رۆلێ رێکخراوا یێ کێمە ب تایبەتی ئەو رێکخراوێن دڤی بواریدا کار دکن.ئەم نکارن ئەڤ دیاردە ب ئێکسەری نا مینێ ژ بەر کو ل جیهانێ هەمووێ ئەڤ دیاردە هەیە و  ب گورەی ئامارێن نێڤدەولەتی سالانە ٨۰۰ هزار کەس خۆ د سالەکێدا دکوژن لێ ئەم کارن کێم بکن ل کۆمەلگەها مەدا ئەم پیتەیێ بدنە نەخۆشیێن دەرونی و بێنە چارەسەرکرن ل دەڤ پسپۆران ،ژبەر ئەوێن خو د کوژن بتریا وان نەخوشێن دەروونی هەنە، دیاردا خوە کوشتنێ نە بتنێ د ناڤ کەمپان دا بەلکی ل ناڤ باژێری ژی دا هەیە بەلێ ب شێوەیەكێ کێمتر.

شیرین عبداللە عثمان ب ڤی شیوەیی بەرسڤ ددت :
مە چ ئامارێن دروست ل بەر دەست نینن بەلێ رێژەیا خوە کوشتنێ بەرەڤ زێدەبوونێ ڤە چوویە تایبەت د ناڤ ئاوارەیان دا. خەلك گەلەك یێ بێزار بووی د ناڤ کەمپان دا و رێژەیا بێکاریێ گەلەك کارتێکرن ل سەر خەلکێ کریە تایبەت گەنجان چونکی خەلك پێتڤی ب گەلەك خزمەتگوزاریان هەیە چ تایبەت بن چ گشتی. پتریا کەسێن خوە دکوژن کچن و تەمەنێ وان یێ بچویکە و پێتڤییە ئەڤ کەسە بهێنە تێگەهاندن ژ لایێ رێکخراو و حکومەتێ ڤە و زیان و ئەنجامێن خوە کوشتنێ بو وان بهێنە ڕون کرن. هەلبەت ژ بەری خوە کوشتنێ دبیت هاتبن بێزار کرن یان دەستدرێژی ل سەر وان هاتبیت کرن ، پێتڤیە سمینار بو کچان و گەنجان بهێنە سازکرن دەربارەی پەیوەندیێن لگەل ئێك و ژیانا هەڤژینیێ بهێتە قەدەغەکرن بو گەنجێن د بن ژیێ ١٨ سالیێ دا و دویڤچوونەك بو ڤی بابەتی بهێتە کرن ، هژمارەکا کێم ژ دەروونناسان د ناڤ کەمپان دا یێن هەین و د شیاندا نین ب ڤێ هژمارێ ئەڤ دیارە بهێتە کێمکرن و دڤێت حکومەت و لایەنێن بەرپرسیار ڤی بابەتی ب جددی وەربگرن .

ماموستا فاروق جمیل ، ماموستا ل زانینگەها دهوك و پسپور د چارەسەریا دەروونی دا دا دیار کرن :
خوە کوشتن دیاردەیەکا جیهانی یە و ل سەر ئاستێ جیهانێ هەمیێ هەیە و ل چ وەلاتان شیان نینن رێگری ل ڤێ دیاردێ بهێتە کرن و ب پیشکەفتنا جیهانێ خوە کوشتن ژی بەردەوام دبت. رێکخراوا ساخلەمیا جیهانێ دیار دکەت کو د هەر ٤٠ چرکەیان دا کەسەك دویماهیێ ب ژیانا خوە دئینیت. ڕێك هەنە بو کێمکرنا ڤێ دیاردێ وەك گهوڕینا شێوازێ پەروەردەکرنێ و گرنگی دان ب بابەتێن وەك ئاڤاکرنا کەسایەتی و ساخلەمیا کەسی و ساخلەمیا دەروونی . پێتڤییە کەسێن پسپور د ناڤ جڤاکی دا هەبن تایبەت د قوتابخانە و د ناڤ رێکخراوێن سڤیل دا.دڤێت ئەڤ رێکخراوە ل سەر وێ چەندێ کار بکەن بو گرنگی دان ب لایەنێن جڤاکی و موکمکرنا پەیوەندیێن جڤاکی و دان و ستاندن و ئاستێ ڕەوشەنبیری بهێتە بلند کرن د هەمی بیاڤان دا. هەروەسا ب دیتنا من پێتڤییە گرنگیەك مەزن ب سنێلەیان بهێتە دان و بهێنە پەروەردە کرن ب رێکێن دروست چونکی کەسێن دویماهیێ ب ژیانا خوە دئینن سنێلەنە و ب رێکا دەزگەهێن مەدەنی گرنگی ب ڤی چینی بهێتە دان. دا کو کەسایەتیا خوە ئاڤا بکەن. دەربارەی ئەگەرێن خوە کوشتنا گەنجان ژی دشێن بێژین توندوتیژیا خێزانێ و بکار ئینانا ماددێن هوشبەر و کحول و هەروەساس وشیال میدیا کو ب رەنگەکێ دویر ژ ڕاستیێ بابەتان بەلاڤ دکەن و خوە کوشتن بوویە چاڤلێکرن د ناڤ گەنجا ندا. ژ بەر کو چ ڤەکولینین زانستی نینن دەربارەی زێدەبوونا خوە کوشتنێ د ناڤ گەنجێن ئاوارە دا ل کەمپان د شیاندا نینە ب تێر و تەسەل بەحس بکین بەلێ بارێ دەروونی و جەستەیی یێن ئاوارەیان خراب بوویە و کێماسی یێن هەین ، دیسان ئەڤ کەسێن خوە دکوژن دبیت ئەگەرێن بایولوژی ژی هەبن بو نموونە ئاریشا میشکی یا بوماوەیی یان ژ دایكبوونی و هەروەسا فاکتەرێن ماددی ژی یێن هەین کو تاکەکەس دویماهیێ ب ژیانا  خوە بینت ژ بێ چارەیێ. و جڤاك و داب و نەتیر ژی کاریگەرە ل سەر خوە کوشتنا تاکەکەسی . نموونێن رێگریێ ل هندەك وەلاتان هەنە بو نموونە ل وەلاتێ چینێ پشتی هژمارەکا بەرچاڤ ژ کەسان دویماهی ب ژیانا خوە ئیناین ب رێکا بکار ئینانا خوارنێن ئاژەلان کو ماددێن کوژەك د ناڤدا هەبوون ئێدی کارگەهان ئەو ماددە ژ ماددێن بێ زیان بەرهەم ئینان و چ زیان ل مروڤان نەبیت دەمێ بکار دئینن ب مەبەستا خوە کوشتنێ و هەروەسا ل ویلایەتێن ئێکگرتیێن ئەمریکا رێکخراوێن سڤیل ڕابوون ب هلاویستنا لافیتە و درویشما ل وان جهێن خەلك دویماهیێ ب ژیانا خوە دبینت یا نجهێن خەلك مشە لێ هاتن و چوونێ دکن و بەحس ژ خوەشی و ئارامیا ژیانێ دکرن دا کو تاکەکەس ب هێڤی نەبت و دویماهیێ ب ژیانا خوە بینیت.

ئاماده‌كردنی :هێلین میدیا