کی ژ پەروەردە و رەوشەنبیریا جڤاکی بەرپرسیارە؟

ڕەوشەنبیر کرن و پەروەردەکرنا جڤاکی دیارکرنا ئاستێ پێشکەفتنا هەر وەلاتەکی یە، هەر وەلاتەکێ ئاستێ ڕەوشەنبیریا جڤاکێ وی وەلاتی لاواز ببت بێگومان کارتێکرنێ ل ئاستێ پێشکەفتنێ ژی دکت، رەوشەنبیرکرنا جڤاکی ستوینێ سەرەکی یە بو پێشخستنا وی وەلاتی و ئەگەر ئاستێ ڕەوشەنبیریێ بلند بت دبتە رێکەك بو ناساندنا وەلاتی بو وەلاتێن دەوروبەر و تا ئاستێ جیهانێ ژی.

شەهلا رێکانی سەرپەرشتا لاپەرێ قانوون و جڤاک ل روژناما ئەڤرو:
پەروەردە کرن ژ خێزانێ دەست پێ دکت، بو نموونە ئەگەر مە تاکەکێ ڕەوشەنبیر هەبت دێ مە خێزانەك ڕەوشەنبیر هەبت و ئەگەر خێزان نە ڕەوشەنبیر بت جڤاك ژی نە ڕەوشەنبیر دبت، هەر جڤاکەکی پیشکەفتن ب خوە ڤە دیتی تاکێ ڕەوشەنبیر هەیە، تاکێ ڕەوشەنبیر بنەمایێ وی جڤاکی بوویە و لەوڕا ژ بو هەبوونا جڤاکێ ڕەوسەنبیر مە پێتڤی ب تاك و خێزانا ڕەوشەنبیر هەیە، جڤاکێ ڕەوشەنبیر پێتڤی ب تاکێ ڕەوشەنبیر هەیە هەروەسا پیتڤی ب خێزانا رەوشەنبیر هەیە.
ئەگەرێ هزاا نەتەوەیی  و چوونا وەلاتیان بو دەرڤەی وەلاتی نەك ڕامانا وێ چەندێ یە کو حەز ژ وەلاتێ خوە ناکەن یان هەستا نەتەوەیی ل دەڤ وان نینە، بەلکی هەر جهەكێ تاکێ کورد بچیتێ ڤیانا وەلاتی د دلێ وی دایە و خەلك ل دویڤ ژیانەکا خوشتر و ئارامتر دچن و دڤێن ب سەردەمانە بژین و ئەگەر ژ لایەکێ دی ڤە بەرێ خوە بدەینێ دێ بینین هەر جڤاکەکێ ٣ چین هەنە ئەو ژی دەولەمەند و ناڤنجی و هەژار بەلێ د جڤاکێ مە دا بتنێ دەولەمەند و هەژار یێن هەین، هەر جڤاکێ ناڤنجی نەبت ئەو جڤاکە بەرەڤ نەمانێ ڤە دچت، بەلێ سەڕەڕای هەر تشتەکی دڤێت هزرا نەتوەیی و نیشتیمان پەروەریێ ل دەڤ زاروکێن خوە و تاکێن جڤاکێ خوە مەزن بکین، دا کو نفشێ داهاتی خوە ب خودانێن وەلاتی بزانن.
دەربارەی بەرپرسیارەتیێ ژی بێگومان تاکێ مە هەست ب بەرپرسیارەتیێ ناکت، هەستا بەرپرسیاریێ یا کێم بووی ئەڤە ژی بو لاوازیا پەروەردا مە دزڤڕت، خێزان و دەیك و باب نەشیاینە زاروکێن خوە فێری بەرپرسیارەتیێ بکن ئەڤجا دچن زانکویێ ئەڤ زاروکێن نەهاتین پەروەردە کرن دێ چەوا شێت ڕولێ بەرپرسیارەتیێ وەرگرت بەرامبەر جڤاکی، ئەڤە ژی بو وێ چەندێ ڤەدگەڕت مە خێزانا ڕەوشەنبیر نینە د ناڤ جڤاکی دا و پێتڤیە قوتابخانە و خێزان و رێکخراوێن سڤیل و ڕاگەهاندن بەرنامێن تایبەت هەبت و هەر دیسان ماموستایێن ئاینێ ڕولێ خوە ببینن.

ەمەزان نصرالدین کیفلی :؛رەوشەنبیریەتا جڤاکى کومەکا بوهایانە ئەندامێن جڤاکى خو پێڤە گرێدن و کومەکا پەیوەندیانە دنافبەرا وان دا ل سەر بنەمایەکێ مەعنەوى و مادى لەورا چ جڤاك نینن بێ رەوشەنبیری و چ رەوشەنبیری ژى نینن بێ جڤاک ئانکو پێکڤە گرێدانەک هەیە ب شێوەکێ وەکهەڤ. كو ديڤ چوونا وان بهایان دهێتە کرن و هەر چڤاکەکێ بو چڤاکێ دى جیاوازى هەیە و ئاستێن ژ ئێک جیاوازتر هەنە لەورا قوناغا بەرپرسایەتى لڤێرە دەست پێ دکەت بەرپرسایەتیا رەوشەنبیرى ئەرکێ کێ یە باشە مادەم پێکڤە گرێدان هەیە دناڤبەرا ئەندامێن گڤاکى دا ئەفە دبیتە رامانا هندێ کو هەمى بەرپرسیارن؟

ژبەر ڤێ چەندێ هەر تاکەک لگور پێگەهێ خو بەرپرسیارە ژ گەشەسەندا رەوشەنبیریا چڤاکى بەلام ئەڤە وێ ناگەهینت لایەنێن فەرمى بەرپرسیار نینن بەلێ مەرەم ژ لایەنێن فەرمى سیاسەتێن گشتى یێن حکومەتێ نە کو دبێژنە سیاسەتێن پەروەردەیی و رەوشەنبیرى و زانستى وئەکادیمى .

ئەفلاطون دبێژیت مەرەم ژ پەروەردێ بلند کرنا تاك و جڤاکانە بو ئاستەکێ بلند ئانکو بهایەکێ پیروز دتە مروڤى لەورا هەر رەوشەنبیریا خزمەتا مروڤى نەکت ب کێر ناهیت .ل ڤێرە بومە دیار دبت کو سێ کوشەیەک پەروەدەیێ هەیە جڤاک قوتابخانە خێزان کو بنەمانە بو رەوشەنبیری وپەروەدێ و ئێک یا دی تمام دکەت لەورا ئەرکێ هەمى یانە و هەمى ژى بەرپرسیارن تایبەت دەستە بژێرا رەوشەنبیرى وپەروەدەیێ یانژى ئەو دەستە بژێرا سیاسەتێن گشتى دادرێژیت لڤێرە و ل ڤی سەردەمى ئەم نەشێن رولێ میدیایێ و زانکو و سوشیال مێدیایێ ئاماژە پێ نەکن بەلکو رولەک کارا هەیە ل سەر دەمێگ گلوبالیزمێ دا ژبەر ڤێ چەندێ ئەف بەرپرسایەتیە هەڤپشکە تاکى نینە یانژى نە گرێدایێ ئێک دەزگایێ حکومەتێ یە و خالا هەرە گرنگ رولێ دەیکێ یە وەکو ماموستایا ئێکێ بو زاروکى کو دبنە بنەما بو ئاڤاکرنا جڤاکەك مودێرن.


کاوار نێروەیی، بەرپرسێ مالا لاوان ل دهوکێ:
بێگومان، هەستا بەرپرسیاریەتێ دهەمی بیاڤ و بابەتان دا، گرێدایی کومەکا فاکتەر و ئەگەرانە…
بو نموونە ئەگەر باس ل هەستا نیشتیمانپەروەریێ بکەین، بێگومان تاکێ مە تا ئاستەکێ باش، هەست و ڤیانا نەتەوەیی و بەرپرسیارەتی یا نیشتیمانی لدەڤ هەیە، قوناغا شەرێ تیرورستێن داعش باشترین نمونەیە، کو ب ١٠٠ لاوێن ڤی وەلاتی ب خو بەخشی گیانێ خو قوربانی ڤێ ئاخێ کریە، لێ پرسیار ئەوە ل گورەیی ڤیانا مە و پێتڤی یا تیا مە وەکو قوناغا نوکەیا ئەم وەکو هەرێما کوردستانێ تێدا دەرباز دبین هەیە، ب هزرا بوچونا من نەخێر…
ڤێ چەندێ ژی وەکی مە لسەر ئاماژە پێکری کومەکا ئەگەرێن خو هەنە، وە کومەکا لایەنان ژێ بەرپرسیارن…

ئێک- نەبونا دادپەروەریێ دناڤا وەلاتی دا، د هەمی سێکتەرێن جودا جودا یێن ژیانێ دا.
دوو- نەبونا کەلتورێ پاداشت و سزادایی.

سێ- نەبونا سەروەریا یاسایێ وەکو پێتڤی.

سەبارەت لایەنێن خەتابار و پەیوەندیدار بڤی بابەتی ڤە:-
ئێک- نەبونا سیستەمەکێ رێکخستیێ پەروەردەیی، کار لسەر دروستکرنا ژێیاتیا نیشتیمانی و نەتەوەیی لدەف تاکی بکەت.
دوو - نەبوونا پەیامەکا ئێکگرتیا پارت و لایەنێن سیاسی و نە دانە دیارکرنا هێلێن گشتی . ئەڤجا هەر پارتەك وەکو خو پێناسەیێ ددەتە هەست و ژێیاتیا نەتەوە و نیشتیمانی و ئەندامێ خو لسەر پەروەردە دکەتن.
سێ- فرە گوتاریا نە رێکخستی یا مینبەرا میدیایێ ل کوردستانێ و کارکرنا وان لسەر دروستکرنا ژێیاتی یا حزبی و زالکرنا وێ لسەر ژێ یاتیا نەتەوەیی.
چوار- هەبونا سوشیال میدیایەکا بێ سانسور و تێدا ڤەککرنا پەنجەرو زاویێن دونیا پێشکەفتی و سەرسام بونا لاوێ مە ب ژیانا موێرن و دروستبون و هزرکرنەکا دویر ژ ژیواری، ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ لاوازیا ژێیاتیا نەتەوەیی.
پێنج- لێک نێزیکنەبونا گوتارا میدیایی و حزبی و ئاینی ڤێ چەندێژی کاریگەریا لسەر نە دروستبونا هەویا گشتی یا نەتەوەیی دکەتن.

شەیما مستەفا