ئافرەتا کورد و توندوتیژی

 
ئەگەر وچارەسەریێن توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێ ل ناڤ كۆمەلكەها كوردستانی دە ب گشتی:
١. نەبوونا پەیوەندیێن جڤاکی وژێک دووربوونا خێزانێ ئێک ژئەگەرێن سەرەکیە دناڤ هەر کۆمەلگەهەکێ دە وئەڤ چەندە ژی توندوتیژیێ دناڤبەرا خیزانێ بگشتی دە پەیدادکەت وبتایبەت دناڤبەرا زەلامی وهەڤژینا وی دە وکێشەیێن مەزن ژێ دروست دبن وگەلەک نمونە لسەر ڤێ چەندێ هەنە دێ هەول دەین دئەڤان خالێن لخوارێ دیار بێخینە بەرچاڤ:
أ - هەبوونا کێشە وئاریشەیان دناڤبەرا هەر خێزانەکێ دە دووربوونەکێ ددەتە ئافرەتێ ژ خيزاني و دبيته ئەگەرێ ژێک نەتێگەهشتنا ئافرەتێ دگەل زەلامی وبڤی رەنگی هزرێن ئازردانێ خوەرت دبن وتوندوتیژی ل دژی وێ دهێتە بکارئینان.
ب - خرابیا رەوشا ئابووری و نەبوونا داهاتیەکی باش بۆ خۆشکرنا ژیارا خیزانێ دبیتە ئەگەرێ دروستبوونا ناکوکیان دناڤبەرا ژنێ وزەلامی دە وهەروسا دبیتە ئەگەرەکی خوەرت بۆ دروستبوونا توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێ.
ج - نەخوندەواری ونەزانەبوونا دناڤ هەر جڤاکەکی دە دبتە ئەگەرێ هەبوونا ئاریشێن بێ سنوور وئاستەنگی دکەڤنە د پێشیا بەختەوەریا ژیانا ژنێ وزەلامی دە وتوندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ ژی ژڤێ چەندێ پەیدادبێ.
د - زالبوونا دابونەریتێن کەڤنار وبابەتێن ئاینی یێن بەرتەنگ کارتێکرنەکا مەزن لسەر رەوشا ئاسایا جڤاکێن پاشڤەمایی دکەت وئاریشێن کۆمەلایەتی ژێ دروست دبن ودبنە ئەگەرێ توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ.
٢. دانوستاندن وسەرەدەریا هەر کۆمەلگەهەکێ ب رەنگەکی جیاواز ونەگونجای دگەل رەوشا ئافرەتێ دبیتە ئەگەرێ توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێن وێ جڤاکێ وگەلەک نمونە لسەر ڤێ چەندێ ژی هەنە وەکو ئەڤێن ل خوارێ دیار.
أ - رەوشا سیاسی یا خراب یا هەر وەلاتەکی کێشە وئاریشێن کۆمەلایەتی ژێ پەیدادبن ودبینە ئەگەرێ توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێن وێ جڤاکێ.
ب - هەر وەلاتەک یان ژی کۆمەلگەهەکا تووشی کێشا بەلنگازیێ بیت وروبەرووی هەژاریێ بیت ورەوشا وی یا ئابووری لاواز بیت دێ ئاریشێن جڤاکی بۆ خەلکێ وی پەیدابن وبڤێ چەندێ بتنێ ئافرەت دێ بیتە قوربانی ودەستهەلاتێ وێ دناڤ جڤاکێ دە نامینیت وئەڤ چەندە ژی دبیتە ئەگەرێ توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێ.
ج - هەر جڤاکەکی ئافرەت وەکو کەرەستەیەک بکارئینای وکرین وفرۆتن ب هەستێ وێ کری ورێز ل هەبوونا وێ نەگرتی ومافێ وێ پوچەلکری، توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ ئێک ژ ئارمانجێن وێ کۆمەلگەهێ یێن سەرەکی بوویە وئافرەت ئێشاندیە وتەپەسەر کریە و بوویە ئەگەرێ ژان وئازارێن وێ وئەڤ چەندە ژی بوویە ئەگەرێ توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ.
٣. پێکئینانا هەڤژینیا پێش وەخت (زواج القاصرات) وبێ دل دانا ئافرەتێ ب زۆر دناڤ هەر کۆمەلگەهەکێ دە وبتایبەت ل وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤەراست کارتێکرنەکا مەزن لسەر رەوشا خیزانێ بگشتی کریە وبێگومان ئەڤ چۆرێن ئاریشا دبنە خالەکا رەش دناڤ ئەوان جڤاکان دە ژبەر کو کارتێکرنەکا نەرێنی لسەر رەوشا ئافرەتێ دکەت وتوندوتیژیێ ل دژی وێ پەیدادکەت ودڤی بواری دە چەندین نمونە و سەربۆر هەنە دێ بڤی رەنگێ ل خوارێ دیار دەینە رۆنکرن:
أ - لێک تێنەگەهشتن و ئێک قبوولنەکرنا دناڤبەرا ژنێ وزەلامی دە بوویە ئەگەرێ زۆرداریا لسەر ئافرەتێ دهاتەکرن ودیسان بوویە جهێ نەئارامیا تەڤایا خیزانێ وهەر وەسا ژی بوویە ئەگەرەکی سەرەکی بۆ دروستکرنا توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێ.
ب - هەڤژینیا بێ دل كێشە وئاریشێن مەزن دناڤبەرا ژنێ وزەلامی دە پەیدادکەت ودبیتە ئەگەرێ ژێکڤەبوونا خیزانەکا ئێکگرتی و ئارام وبڤێ چەندێ توندوتیژی ل دژی ئافرەتێ دهێتە بکارئینان وئەو دبیتە قوربانی.
ج - دەست تێوەردانا کەسوکار و هەڤالێن خراب د ژیانا هەڤژینان دە کێشەیێن کۆمەلایەتی دروست دکەت وئەوان ژێک دووردکەت وئەڤ چەندە ژی دبیتە ئەگەرێ توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ.
٤. چەند رێک وچارەسەریێن گونجای ژ بۆ نەمانا توندوتیژیێ ل دژی ئافرەتێ ل ناڤ کۆمەلگەهان دە دئەڤان خالێن ل خوارێ دیار:
 أ - نەمانا نەخوەندواریێ دناڤ کۆمەلگەهێ دە.
ب - پێكهاتنا خیزانێ ل سەر بنەمایێ لێك تێگەهشتنێ.
ج - قورتالبوون ژ هزروبیرێن جڤاکی یێن کەڤنار.
 د - هەبوونا کاری وخۆشکرنا ژیارا خیزانێ ژ بۆ بەختەوەریا ئافرەتێ دناڤ کۆمەلگەهێ دە.
هـ - رێزگرتنا دناڤبەرا ژنێ وزەلامی دە ئەگەرێ نەمانا بنەمایێن توندوتیژیێە ل دژی ئافرەتێ.
و - بکارئینانا سوشیال میدیا ژلایێ ئافرەتێ ڤە ب رەنگەکی دروست و رەوا رێکگرتنە ل توشبوونا وێ بۆ شاشیێن مەزن ودوورکرنا وێیە ژ هەموو جۆرێن توندوتیژیێ ل دژی وێ.

ل دوماهیێ فەرە ئەم رەوشا ئافرەتا شنگالی یا کو پارچەکی گرنگە ژ گۆمەلگەهێ کوردستانی ل بەرچاڤ بگرین وئەوان ئێش و ئازارێن پشتی کارەساتا ب سەرێ خەلکێ مە هاتی ل شنگالێ ل بیر بینین وهەولێن هەبوونا توندوتیژیێ لسەر وان دوور بدەین وداخوازا ژیارەکا باش وشایستەی رەنج وزەحمەتا وان ژ لایەنێن پەیوەندیدار بکەین، ژبەر کو هەفت سالێن سەرانسەر پری خەم وکۆڤان ل ناڤ کەمپێن ئاوارەیێ دە دەربازکرن وتووشی گەلەک نەهامەت ودەردەسەریێ بووینە، لەوما فەرە ئافرەتا شنگالی ژی وەکو هەر ئافرەتەکا دی ژ جڤاکێ کوردستانی بێتە پاراستن ژ هەموو رەنگێن توندوتیژیێ ورێز ل ئیرادا وێ یا بهێز ژی بێتە گرتن، هیڤیا ژیانەکا خۆش وبەختەوەر بۆ ئافرەتێن کوردستانێ بگشتی و ئافرەتا شنگالی بتایبەت دخوازین، دا کو لێک تێگەهشتنەکا مکوم لسەر ئاستێ خیزانێ دناڤ کۆمەلگەها مە یا کوردستانی دە پەیدابیت وئافرەتا کورد د کوردستانەکا ئازاد دە ب مافێ خۆ یێ ئاسای شادببیت بێی جیاوازی دگەل هەڤالێ خۆ یێ زەلام ودێ ل دوماهیێ بێژین (نا بۆ توندوتیژیا ل دژی ئافرەتێ) وبەلێ بۆ هەڤسانی ووەکهەڤیا راست ودروست دناڤ خیزانێ دە لکوردستانەکا ئازاد وئارام .