ھاوسەرگیری پێشوەختە ،ھۆکار و لێکەوتەكانی

 
ئه‌و جۆرە ھاوسەرگیرییە ناتەندروستەیە کە لەڕوی ( دەروونی - تەندروستی - جەستەیی)ەوە کەسەکە  ئامادە نییە بۆ ھاوسەرگیری. ئەم جۆرە لە هاوسەرگیری دوور لە بنەماکانی مافی مرۆڤ و دوور لە بنەما یاساییەکان ئەنجام دەدرێت، پێشێلکردنێکی ئاشکرای مافەکانی منداڵ و ئافرەتە و ھۆکارێکیشە بۆ دروستبونی کێشە کۆمەڵایەتی و خێزانییەکان کە دواجار بە کوشتن یان خۆکوشتن و خۆسوتاندن یان ھەڵوەشاندنەوەی خێزان یاخود خیانەتی هاوسەری (وەک تۆڵە کردنەوە ) کۆتایی دێت .
  ھۆکارەکانی ھاوسەرگیری پێشوەختە چین ؟
١- کەمی ھۆشیاری کۆمەڵگە دەربارەی لێکەوتە خراپەکانی ھاوسەرگیری پێشوەختە :
ئەمەش پەیوەندی بە کلتورو دابونەریتە کۆمەڵایەتیەکانەوە ھەیە، کۆمەڵگەی ئێمە ھێشتا لەو بیرە چەق بەستوەدا ماوە کە دەبینێت منداڵەکانیان ( بەتایبەتی کچان ) وردە وردە گەورە دەبن ئیتر ترس لەوەی توشی کێشەیان نەکەن و شەرەفی خیزان و بنەمالەکە لەکەدار نەکەن خێرا دەیان دەن بە شو و لەکۆڵ خۆیان دەکەنەوە .
٢- نەبونی داھاتی سەربەخۆ:
زۆربەی کچان بێکارن و خاوەن داھاتی سەربەخۆی خۆیان نین، چونکە باوک یان برا ڕێگە نادەن کچ یان خوشکیان کار بکەن ، ئەمە وایکردوە کە کچه‌كان  چاوەڕێی دەستی باوک یان برا بن تا پێویستی ڕۆژانەیان بۆ دابین بکەن و  پارەیان بدەنێ، لە ڕوی ئابوورییەوە فشارە بۆ باوک و براکان، لە ڕووی دەروونییشەوە فشارێکی ناخۆشە بۆ کچ کە هەندێکجار هەست دەکەن باوک و براکانیان خێریان پێدەکەن ، ئەمە وایکردوە بەشێک لە کچان هاوسەرگیری پێشوەختە بەهەموو خراپیەکانییەوە بەباشتربزانن لەو بارودۆخەی تێیدا دەژین لە ژێردەستی باوک و برادا  .
. ٣-جێبەجێنەکردنی یاسا وەک خۆی ھۆکارە بۆ زیادبونی ھاوسەرگیری پێشوەختە :
ھەرچەندە کاری یاسا دابینکردنی ئەرک و مافی ھاوڵاتیانە و سەپاندنی سزایە بەسەر سەرپێچی کاراندا ، بەڵام چاوپۆشی کردن لە جێبەجێکردنی سزاکاندا ھەیە ، جیا لەوە تاکی کۆمەڵگەی ئێمە ھۆشیاری کەمە دەربارەی ئەو یاسایانەی لە دادگاکاندا هەن و کاریان پێدەکرێت، ھەربۆیە ئەمجۆرە هاوسەرگیرییە زۆرکات لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دەدرێت.

٤- ترسی کچان لە ھەڵکشانی تەمەنیان و قەیرە بونیان :  ھۆکارە بۆ ئەوەی کچان لە تەمەنێکی زۆر کەمدا بیر لە پرۆسەی ھاوسەرگیری بکەنەوە ، لەبەرئەوەی لە کۆمەڵگەی ئێمەدا زۆربەی پیاوان ئارەزوی ئەوە دەکەن کە ھاوسەرگیری لەگەڵ کچانی کەم تەمەندا بکەن و کەمتر بەلای کچانی تەمەن هەڵکشاودا دەچن .
 ٥- بونی توندوتیژی لەناو خێزان دا :
ھۆکارە بۆ ئەوەی کچان لە تەمەنێکی کەمدا پەنا بەرنەبەر ھاوسەرگیری بۆئەوەی لەو بارە ناخۆشە خێزانی و  سایکۆلۆژیە  ناخۆشە و لەو ژینگە پر توندوتیژیە دوور بکەونەوە.
 ٦- کاریگەری ھاورێ و کەسانی دەوروبەر:
کاتێک ھاورێ و کەسانی دەوروبەر کاریگەریان لەسەر ژیانی تایبەتی دروستکرد دەبێتە ھۆکار بۆ ئەوەی چاو لە ھاورێ بکات، یاخود بە قسەی ھاورێ و کەسانی دەوروبەر بکات بیر لە ھەبوونی ھاورێی کوڕ یان بیر لە خۆشەویستی بکاتەوە لە تەمەنێکی زۆرکەمدا کە دواجار کاریگەری خراپ لەسەر ژیان دروست دەکات ، بۆیە باشترین شت ئەوەیە کە  (  ھیچ کاتێک ھاورێ کاریگەری نەبێت لەسەر ژیانی تایبەتیتان).

٧- بەداخەوە هۆکارێکی دیکەی هاوسەرگیری پێشوەختە ئاینە:
لە ئاینی ئیسلامدا رێگە دراوە بە هاوسەرگیری پێشوەختە کە ئەمەش والە خێزانەکان و دایکان و باوکان دەکات کە نەک رێگر بن لەو پرۆسەیە بەپیچەوانەوە زۆربەی خێزانەکان هاوسەرگیری پێشوەختە وەک بەجێهێنانی ئەرکێکی ئاینی تەماشادەکەن .

بەپێی ئامارە سەرەتاییەکان بەدیار کەوتوە ڕێژەی ئەو کەسانەی کە داوای جیابونەوە ئەکەن لە ٪‏٧٠ ئەوانەن کە تەمەنیان لە نێوان (١٥ -٢٥) ساڵی دایە، بەمەش بۆمان دەردەکەوێت کە ڕێژەی جیابونەوەکان لە تەمەنێکی زۆر کەمدایە.

 ئامانجی گشتی ئێمە لەم بابەتە ئەوەیەکە :
 ١- کەمکردنەوەی ھاوسەرگیری پێشوەختە
 ٢- کۆمەڵگە ھۆشیار بکرێتەوە لە دەرئەنجامە خراپەکانی ھاوسەرگیری پێشوەختە
٣- پێویستە ئێمە ببینە دەنگی ئەوکەسانەی کە بونەتە قوربانی ھاوسەرگیری پێشوەختە .
٤-ھۆشیارکردنەوەی دایکان و باوکان لە تێکدانی ژیانی کچەکانیان بەهاوسەرگیری پێشوەختە 
٥-بەکارھێنانی سۆشیاڵ میدیا لەلایەن منداڵەکان لەژێر چاودێری دایکان و باوکان و لایەنی پەیوەندی دارگرنگە .
 ٦- جەخت کردنەوە لەسەر ئەو یاسایانەی بۆ رێگری لە ھاوسەرگیری پێشوەختە داندراون .

ئامانجی تایبەتی ئێمە ئەوەیە کە کچان دەبێت تەمەنی یاسایی خۆیان تەواو بکەن و چێژ لە ژیانی منداڵی و هەرزەکاری خۆیان ببینن و دواتر کە عەقڵ و جەستە و دەرونیان کامڵ بو ئەوکات بیر لە ژیانی خێزانی و هاوسەرگیری بکەنەوە.
لە کۆتایدا داوا کارم لەژێر ھیچ کاریگەریەکدا کچان ھاوسەرگیری پێشوەختە نەکەن تا ئەوکاتەی خوێندن تەواو دەکەن و دەگەن بە داھاتی خۆیان،  ھەروەھا بیانوی دانەمەزراندن و نەبونی کار نەکەنە ھۆکار ، لەبەرئەوەی ئەگەر خوێندن تەواو بکەن ئاستی ڕۆشنبیریان زیاتر دەبێت تێکەڵاویان لەگەڵ خەڵکدا زیاتر دەبێت، زیاتر چاک و خراپە لێک جیا دەکەنەوە، و دەوروبەرباشتر دەناسن و ئەزمونی زۆر شت دەکەن لە ژیاندا، بەمەش کە گەشتنە تەمەنێکی گونجاو و یاسایی باشتر دەتوانن بەرپرسیارێتی ئەو ژیانە بگرنە ئەستۆ کە هاوسەرگیری دروستی دەکات .