کاریگەریا فاکتەرێن دەرەکی ل سەر قەیرانا نوکە ل ئیراقێ
ئیراق د قەیرانەکا گەلەک مەزن دایە، ھەتا نھا گەلەک دەستپێشخەری ژ ئالیێ ھێز و ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی بۆ چارەسەریا قەیرانا نھا یا سیاسی ھاتینە راگەھاندن لێ ژ بەر کو ھەر ئالیەکێ بەرژەوەندیێن خوە دڤێن ھەتا نھا خالێن ھەڤپشک د ناڤبەرا ئالیێن سیاسی دا گەلەک د کێمن و ژ بەر ھندێ ژی قەیرانا سیاسی یا ل ئیراقێ بەردەوامە، ھەرچەندە پرانیا ھێزێن سیاسی ل ئیراقێ داخوازا ھەلوەشاندنا پەرلەمانی و ھەلبژارتنێن پێشوەخت دکەن لێ دادگەھا فیدرالی ل ئیراقێ ھەتا نھا بریارەکا وەسا نەدایە و ژ بەر ھندێ ژی قەیرانا سیاسی یا ل ئیراقێ دژوارتر لێ ھاتیە.
رەنگە رۆژانە گەلەک چاڤدێر و بسپۆرێن سیاسی بەحسێ وان ئالیێن سیاسی ل ئیراقێ بکەن کو بووینە ئەگەرێ ھندێ ئیراق تووشی ڤێ قەیرانا مەترسیدار یا ھاتی، لێ گەلەک فاکتەرێن دەرەکی ژی ھەنە کو پتر ژ فاکتەرێن ناڤخوەیی بووینە ئەگەرێ ھندێ کو ھەتا نھا چو چارەسەریەکا گونجای بۆ ئالۆزیێن نھا ل ئیراقێ نەھاتیە دیتن، بەری ھەر تشتەکێ دڤێت ب رەنگەکێ ئاشکرا بێژین کو ئیراق بوویە مەیدانا تەسفیەکرنا حساباتێن ئەمریکا و ئیرانێ، ھەروەسا ھندەک ژ وەلاتێن دی یێن ھەرێمی، وان وەلاتان ژی ھەتا نھا گەلەک کارتێن فشارێن ل دژی بەرژەوەندیێن ھەڤدو ل ئیراقێ بکار دئینن، ژ بەر ھندێ ژی رۆژ ب رۆژێ ئالیێن سیاسی ل ئیراقێ پتر ژ ھەڤدو دوور دکەڤن.
پشتی سالا ٢٠٠٣ ھەتا سەردەمێ عادل عەبدولمەھدی ھەموو سەرۆک وەزیرێن ئیراقێ ب رازیبوونا ئیرانێ و ئەمریکا بووینە سەرۆک وەزیر، ئانکۆ ب رەنگەکێ نەراستەوخوە ھەر دو وەلات رێککەفتن کرن و وەسا سەرۆک وەزیرێن ئیراقێ دەست ب کار بووینە، لێ پشتی کوشتنا قاسم سلێمانی ھەڤسەنگیێن سیاسی ب رەنگەکێ دی د ناڤ ئیراقێ دا ھاتنە گوھۆرین کو وەسا کرینە فاکتەرێن چارەسەریێ کێمتر لێ ھاتینە و ئالۆزی پتر بووینە، بێگومان بەری نھا ھندەک کارتێن فشارێ یێن دەرەکی ھەبوون کو وەسا دکرن ھێزێن شیعە ژ نەچاریێ ھەڤدو قەبوول بکەن و ناکۆکیێن ھەی بدەنە رەخەکێ، لێ نھا ئەو کارتێن فشارێن وەکو جاران نەماینە و ناکۆکیێن بەری چەند سالان ژی کۆمبوویی نھا پەقینە و کارتێکرنا خوە ل ھەموو بیاڤێن ژیانێ ل ئیراقێ کرینە و ئیراق تووشی مەزنترین قەیرانا سیاسی ھاتیە.
ئەو ھێزێن دەرەکی یێن کو ب رەنگەکێ ژ رەنگان بووینە فاکتەرێن کاریگەر د قەیرانا نھا یا ل ئیراقێ دا ھەکە ل سەر بنەمایێ بەرژوەندیێن خوە بگەھنە ھندەک رێککەفتنێن دەمکورت دێ دەرگەھێ چارەسەریێ ژی ڤەبیت، ژ بەر ھندێ باشترە ئەم بێژین کو چارەسەریا رەوشا نھا یا ئالۆز د دەستێ ھێزێن ئیراقی دا نینە، بەلکو د دەستێ ھێزێن دەرەکی دایە، چونکی ئەڤە نێزیکی سالەکێ یە ھەلبژارتن ل ئیراقێ ھاتینە کرن و مخابن ھەتا نھا ھێزێن سیاسی یێن ئیراقێ نەشیاینە کابینا نوو یا حوکمەتێ پێک بینن و رەوشا ناڤخوەیی ژی رۆژ ب رۆژێ خرابتر لێ دھێت.
بێگومان وەلاتیێن ئیراقێ نھا باجا قەیرانا سیاسی ددەن، چونکی نھا داھاتەک گەلەک باش د دەستێ حوکمەتێ دایە و خزمەتا خەلکی ناھێتە کرن، وی دەمی دڤێت ئەم ب رەنگەکێ گەلەک سروشتی بەرێ خوە بدەینە خوەنیشادان و نەرازیبوونێن جەماوەری ل ئیراقێ، چونکی دەمێ خەلک برسی بن، بێکار بن و ئالۆزی ژی ھەبن دێ خەلک ھەر تشتەکێ کەت، ھەکە لەشکرەکێ ئێکگرتی و نشتیمانی ل ئیراقێ ھەبا دا بەری چەند مەھان کۆدەتایەکێ کەن، لێ ژ بەر کو چو لەشکر نینن و ھەموو گرۆپێن میلیشاتێن ژ بەر ھندێ ژی ھەتا نھا چو کۆدەتایێن سەرەبازی ل ئیراقێ نەھاتینە کرن.