ھەفت ھزار زمانێن دەیکێ ئاخفتن پێ دھێتەکرن

زمانێ دایکێ ئێک ژ پیرووزیێن ھەر مللەتەکێ نە کو َپێ دھێنە نیاسین و ئەف زمانە دگەل ھاتنا ھەر کەسەکێ بو ژیانێ پێتڤی یە ژ زانینا زمانێ خوەیێ رەسەن بێ بەش نەبیت ئەڤجا چ ب رێکا دەیبابا یان کەرتی َپەروەردێ و رەوشەنبیری ژبەر ھەر ژ نێزیک یان دوور ئەو دێ  پێتڤی ب زمانی َخوەیێ دایکێ بن و ڤی زمانی ژی ماف لسەر ھەرتاکەکێ ھەیە ژوی مللەتێ ژدایک بوی پێ ب ئاخفیت و بنڤیسیت و بکاربینیت...
ئێک ژ ماموستا و رەوشەنبیران (ئیسماعیل بادی) لدوور زمانی َدایکێ دبێژیت:  دیروکا ٢١ی شوباتێ بو سالا١٩٥٢ ی َڤەدگەریت دەما پولیسێن پاکستانێ ب فەرمانا دەولەتا خوە تەقەل ھژمارەکا قوتابیێن زانکویێ یێن بەنگلادشی کری دەمێ وان قوتابیان خوەنیشاندان دکر ژبو بکارئینانا زمانێ خوەیێ دەیکێ  د ئەنجام دا چەندین قوتابی دھتنەگرتن و کوشتن. رێکخراوا ( یونسکۆ ) یاسەر ب نەتەوێن ئێکگرتی ڤە ل سالا ٢٠٠٠ ێ روژا ٢١ی شوباتێ وەک روژا زمانێ دایکێ راگەھاند ژبەرکۆ نەتەوێن ئێکگرتی سالا ١٩٩٩ ل کونفرانسێ گشتی یێ رێکخراوا یونسکۆ رێز ل زمانێ دایکێ گرت، ئەف روژە ب روژا جیھانیا زمانێ دەیکێ دەست نیشانکریە و سالانە ل جیھانێ ب شێوەیێن ، جودا دھێتە ساخکرن .
ل گورەی بەلگەیێن نەتەوێن ئێکگرتی دناڤبەرا دوو ھەفیاندا زمانەک ل گەل چاند و جڤاکاخوە بەرزەدبیت دجیھانی َدا پتری ٤٠ ژ سەدێ زمانێن خەلکی دبن گەفێن نەمانێ دانە کۆ ل جیھانێ ژ( ٧ )حەفت ھزار زمانان پتر ئاخفتن پێ دھێتەکرن .
ئەف رۆژە چاوا پەیدابو ؟
دبێژن روژا جیھانیا زمانی َدایکێ ٢١ێ ٢ ژلایێ کەسەکی َبەنگلادیشی ڤە بو (یوئێن) ھاتە پێشنیارکرن و ھاتە پەسەندکرن و ئەف روژە ھەرسال بھێتە ساخکرن .
زمانی َدایکێ ب زمانێ ئێکێ دھێتە ھژمارتن و دبیتە پێناسە بو ھەر نەتەوەیەکێ ، زمانی َئێکێ ژی ب زمانی َنەتەوایەتی دھێتە ھژمارتن
زمانی َنەتەوایەتی ژی ئەو زمانە کۆ زاروک ژ دایک و بابین خوە فێری ئەڤی زمانی دبیت کۆ ژێدەرێ فێربونا وی مالە بو ستاندەرکرنا زمانێ کۆردی  دوو دیالێکتێن سەرەکی لبەر دەستن  و ھەگەر ئێک ژڤان ھەردوو دیالێکتان ببنە ستاندەرد پێتڤی یە ژلایێ ھژمارا ئاخفتنکەران و ژلایێ پتریا بەرھەمانڤە لبەرچاف بھێتە وەرگرتن ، ھەروەسا ژلایێ فونەتیکێ ڤە کۆ لایەکێ گرنگە بو ڤەکولین و دیف چونا ھەر زمانەکێ .
ل کوردستانێ روژا جیھانیا زمانێ دایکێ ل قوتابخانە و زانکۆ ناڤەندێن خواندنێ ، ناڤەند و سەنتەرێن رەوشەنبیری ب چالاکیێن جودا جودا دھێتەساخکرن .
روژنامەڤان : ھوزان عبداللە دبێژیت: ھەر مللەتەک ب رێکا زمانێ تایبەتێ وی مللەتی دناف مللەتێن دیتر دا دھیتە جوداکرن ئانکو ناسناناما ھەر مللەتەکی َزمانێ وی یە
ب درێژاھیا دیروکێ گەلەک ژمللەتێن جیھانی ژبەر شەرا و داگیرکرنێ  زمانێ وان یێَ دایکێ توشی ژناڤ چونێ بویە و دبیت جیلەک ژوی مللەتی  راببیت و نەشابیت ب زمانی َخوەیێ دایکێ باخڤیت یان بنڤیست ب رێکا زمانێ دایک ھەر مللەتەک دشێت جوانی و رەسەنایەتی و کلتور و شیانێن تاکێ مللەتێ خوە بو جیھانێ بدەتە نیاسین بەری چەندین سالا دەمێ کو َھێشتا انترنێتێ جیھان پێکڤە نەگرێدابو . ب رێکا وەرزشی َیان ژی ھونەرمەندەکێ مە دزانی ژ زمانی یی َچ مللەتەکی َیە و ھەردەم ئەم بەحسا خوە دکەین وەک کورد و ئەم دبێژین ئەم مللەتەکین ھەر زولم لمەھاتیەکرن ..باشە مە ژبو زمانێ خوە چکریە ؟ ،چەند شانازیێ ب زمانی َخوەیێ دەیکێ دبەین ؟ مەچەند سازی ھەنە  کۆ پاراستنێ ل ڤی زمانی بکەن  !
نڤیسەر و رەوشەنبیر: فەھمی باڵایی بڤی رەنگی  بەحس ل زمانێ دایکێ کر: روژا زمانێ کوردی وەکو بیرھاتنەکێ یە لسەرانسەری ھەر چوار پارچێن کوردستانێ و ل ئەوروپا دھێتە کرن و ئەف بریارە ژی ژمێژە ھاتیە دەرکرن ل ١٩٩٨ێ ل بروکسل بریارەکا ھوسا ھاتە دان دگەل وێ ل ٢٠٠٧ێ ھەموویان پێگیری پێکر بتایبەت ژی ل باکوری کوردستانێ کۆ ئێدی زمانێ دایکێ زمانێ کوردی لڤێ روژێ بھێتە ساخکرن .
بیرھاتنا ڤێ ژی ل روژا ١٥ی ئەیارا ١٩٣٢ێ کۆ ئێکەم گوڤارا ھاوار ژلایی َ(جەلادەت علی بەدرخان )دەرکەفت ، ئەڤ بریارە پشتی کو َھاوار شیایی ل شامێ بدەرکەڤیت وەکۆ پایتەختێ سوریی و گەلەک نڤیسەر ل دوورا خوە کومکرن ھەروەسا ب تیپێن ئارامی یێت عەرەبی و لاتینی دھاتە وەشاندن ودیسان وەختێ مولەت دایێ ل دیمەشقا پایتەختێ سوریێ گوتی ھوین دشێن ب زمانێ عربی و فرەنسی ژی گوتارا تیدا بنڤیسن . ھەلبەت گوڤارا ھاوار گوڤارەکا ( ئەدەبی و سیاسی ) بویە و گەلەک شروڤەیێن سیاسی ژی لسەر ھاتینەکرن ل ژێر دروشمەک راکر ب ناڤێ وێ (ھاوار دەنگێ زانینێ یە و زانین خوە نیاسینە )ئەڤە وەکۆ دروشمێ وان بویە دھاتە بکارئینان .
ل دیروکا روژنامەگەریا کوردی دا گوڤارا(ھاوار)ئێکەم گوڤارا کوردیە کۆ ھاتیە داناندن و بویە ژێدەرەک بوسەروکانیا زمانێ کوردی کو ھەر چوار پارچێن کوردستانێ بەرھەمێن خوە تێدا بەلاف دکەن و ھەیڤێ دوو جار ئەف گوڤارە ل شامێ دەردکەڤیت .و دڤێ گوڤاری َدا گەلەک کەسێن شارەزا یانژی نڤیسەرێن کورد لھەر چوار پارچێن کوردستانێ تێدا دنڤیسین . وەکە سەنتەر یان ژێدەرەک کۆ ھەموو نڤیسەرێن کورد لێ کوم دکرن ، ئەف، نڤیسەرێن تێدا کاردکری ژی مینا ( جەلادەت عەلی بەدرخان، ئوسمان سەبری، قەدری جان، جگەرخوین ، مستەفا بوتی، ئەحمەد نامی ، حەسەن ھشیار، بەشارێ نێروانی،رەشیدی َکوردی ،گوران ،تەوفیق مەھدی ،شاکرفەتاح،عبدالخاق ئەسیری ،ھەڤندی َسوری ،پیروت،لاوکێ کورد، رەوشەن بەدرخان، د.کامیران عەلی بەدرخان،لاوێ فەندی ،نورەددین زازا، قەدری جەمال پاشا ،سبحی دیاربەکری )ئەڤەھەمی تێدا نڤیسین ، ژبلی کۆ گەلەکا ل باشورێ کوردستانێ ژی گەلەکا  بەژداری تێدا دکر.

رێژین نھێلی